Astrocoaching

Narcyz: im bardziej inteligentny, tym lepsze stosuje techniki. Ale życie z osobą narcystyczną może przypominać piekło

Na pewno znasz mityczną historię o pięknym młodzieńcu, który zakochał się we własnym odbiciu w tafli wody. A gdy wreszcie umarł z próżnej tęsknoty do samego siebie, na jego grobie wyrósł kwiat o białawych płatkach i złotym sercu. Tak przynajmniej przedstawił to Jan Parandowski w „Mitologii”. Przez lata Narcyz ukrywał się, spychany do roli małego, zakochanego w sobie i niegroźnego dla innych człowieka. W końcu okazało się, że problem jest dużo poważniejszy.

Tych kwiatów płci męskiej i żeńskiej jest sporo, a szkody, które powodują, są wielkie i nieodwracalne. Mityczna osobowość sprytnie się ukrywa, a jej ofiary toczą cichą walkę, zazwyczaj w domu, bo na zewnątrz paskudnej narcystycznej natury dostrzec się nie da.

Narcyz gra role tylko oscarowe

Niedawno obejrzałam skecz. Piękny narcyz spotyka swoją ofiarę na ulicy, prezentuje się najlepiej, jak umie. Ona zachwycona, gotowa przyjąć go do swojego serca; on wydaje się niczym rycerz na białym koniu, o takim marzyła. I gdy już prawie zdecydowała, że to ten…, narcyz wyznaje:

„To jedna z moich twarzy, uważaj, właśnie cię osaczam, manipuluję tobą i projektuję to, o czym marzysz”.

Potem tłumaczy potencjalnej ofierze, czym jest miłość narcystyczna i co się stanie, gdy ulegnie temu na pozór czystemu i magicznemu uczuciu. Niedoszła ofiara dziękuje za ostrzeżenie, żegnają się i rozchodzą. To taka mała prowokacja, jednak zatytułowałabym ją: „Krótki film o zabijaniu”.

Zobacz też:

Osoby, które doświadczyły przemocy narcystycznej, wiedzą, że to śmierć powolna i długa. Odsunięte od rodziny i znajomych, zostają bez pomocy, bez świadków, bo na zewnątrz wszystko wygląda idealnie. Kiedy rozmawiałam z bliską mi osobą o jej związku z narcyzem, zwróciła uwagę na ważną rzecz – na dostęp do wiedzy, narzędzia do rozpoznania i walki z tym psychopatą.

Dziś wprawdzie jest internet, a w nim publikacje, jak rozpoznać i działać w przypadku osobowości narcystycznej, ale nadal ofiary jej przemocy są trywializowane. Narcyz potrafi urzec i zmanipulować absolutnie wszystkich i właśnie dlatego jest wiele do zrobienia. Głównie w kwestii świadomości społeczeństwa, zamiatania problemu pod dywan i bagatelizowania jego skutków.

Współczesny Narcyz, im bardziej wykształcony, tym lepsze stosuje techniki

Nie tylko manipuluje swoją ofiarą, ale też całym jej otoczeniem. Z powodzeniem potrafi oczarować terapeutę i psychologa, jeśli nie są oni specjalistami w zaburzeniu narcystycznym. Znajoma wyszła z płaczem z gabinetu terapii dla par, bo prowadząca zachwycała się jej mężem, a ją krytykowała. Koleżanka ze studiów psychologicznych niedawno rozstała się z mężem, bo dopiero praca, którą musiała odbyć w trakcie specjalizacji, uświadomiła jej, że jej mąż to czysty narcyz. A to pokazuje, jak trudnym jest przeciwnikiem.

Związki z narcyzem mają zwykle długi staż

Bo pojawia się cała procedura do przejścia: czas łowów, pierwsze lata, fanfary, lata, w których narcyz jest w ukryciu, a ofiara nieświadoma. Potem następuje odkrycie prawdy, szukanie wsparcia, w końcu przychodzi czas przeznaczony na wyplątanie się ze związku, rozwód, batalie i dopiero na... leczenie.

Współczesny narcyz to osoba zagubiona, o niskim poczuciu wartości, uczuciowo zaniedbana w dzieciństwie, często dorastająca w rodzinie, gdzie jeden z rodziców miał osobowość narcystyczną. Działa jak robot, pozbawiona empatii, wyższych uczuć i ze słabo rozwiniętą inteligencją emocjonalną. Postępuje na zasadzie schematów. Braki, głównie z okresu dzieciństwa, niszczą osobowość narcyza. Wchodząc z nim w związek, stajesz się jego żywicielem, skazanym z góry na porażkę.

Narcyzi: tego kwiatu jest pół światu

Być może masz go w swoim domu, rodzinie, w pracy, widzisz go w telewizji. Zresztą tzw. świecznik to doskonały grunt dla narcyza, na którym może on zakładać swoje maski oraz publicznie niszczyć i poniżać osoby wokół, zupełnie bezkarnie. Znając jego metody zachowania, łatwo będzie go zidentyfikować. Co nie zawsze jest równoznaczne z prawidłową reakcją na czas i uwolnieniem, zanim nastąpią dramatyczne konsekwencje.

Każdy, kto miał okazję wpaść w sidła pozornej miłości narcyza, wie, że fachowa literatura oraz terapeuci polecają tylko jedno – ucieczkę! Niestety nie jest to rozwiązanie dla wszystkich, a konsekwencje bywają bardzo ciężkie. Rozwód dla narcyza to rzecz najgorsza, to upadek z wieży, którą budował latami. Jeszcze większy problem pojawia się, gdy parę łączą kredyty, wspólny majątek i najważniejsze – dzieci.

Bo kiedy żywiciel ucieka, narcyz zrywa kontakt, a do boju wystawia najcięższą artylerię i stosuje metodę „wszystkie chwyty dozwolone”. Odwraca fakty, odgrywa przed znajomymi i rodziną rolę ofiary, zabiera wszystkie wspólne oszczędności, przeciąga dzieci na swoją stronę, często stosuje stalking, a na koniec potrafi z płaczem powiedzieć partnerowi, że robił wszystko, aby uratować związek, i wciąż ją/jego kocha. Małżeństwo z narcyzem nie jest zwykłe, więc rozwód również jest niestandardowy. Odbywa się bowiem przy wykorzystaniu najbardziej wysublimowanych form ataku i może trwać w nieskończoność.

Angelina Jolie narcyzm — Brad był żywicielem osobowości narcystycznej, ale jednocześnie jej zagrożeniem i konkurencją. Fot. Everett Collection/shutterstock

Narcyza z Hollywood

Choć znam wielu narcyzów, to wolę przywołać przykład z show-biznesu. Oczywiście znam tę aktorkę jedynie z mediów, ale zaryzykuję stwierdzenie, że raczej się nie mylę (literatura na temat jej zaburzeń jest imponująca i nie ja jedna głośno o tym mówię). Mam na myśli Angelinę Jolie. Opisując ją, powołam się na moją ulubioną książkę „W cieniu narcyza” autorstwa Julie L. Hall, dziennikarki, która przeszła piekło związku z narcyzem, a jej dzieło to przede wszystkim wiele praktycznych porad.

Jolie nigdy nie robiła na mnie dobrego wrażenia. I nie, nie zazdroszczę jej sławy i urody. To piękna, charyzmatyczna kobieta, spotykająca się z przywódcami z całego świata, ambasadorka pokoju, wspierająca akcje charytatywne, adoptująca dzieci. Sięgnijmy zatem do źródła...

Na planie filmu „Pan i Pani Smith” celem Angeliny stał się atrakcyjny, ale zajęty Brad Pitt. Pochłonęła go i oczarowała. On bez wahania rzucił to, co miał, nie myśląc o konsekwencjach. Bo narcyz, zwłaszcza ekshibicjonista, potrafi oczarować: osobowością, inteligencją, wyglądem lub czymś, za czym każdy indywidualnie tęskni. To takie lustrzane odbicie własnych pragnień.

Po kilku sielankowych latach, przynajmniej dla świata, rozpoczęła się między nimi publiczna wojna. Gdyby Brad Pitt był winien wszystkiemu, w podobnym tonie wypowiadałyby się jego inne byłe partnerki. W tym Jennifer Aniston, która została najbardziej zraniona, jednak rozwód z nią przebiegł w ciszy i w kulturalny sposób. Skąd więc ta wojna? Czyżby zadziałał zwykły mechanizm narcystyczny, który zawsze odpala?

Narcyz musi być na świeczniku

Brad był żywicielem osobowości narcystycznej, ale jednocześnie jej zagrożeniem i konkurencją. Nie raz publicznie nie zgadzał się z decyzjami Angeliny, przede wszystkim co do wychowania i edukacji dzieci. A ona wytoczyła standardową artylerię rozwodową narcyza: oczernianie wizerunku, oskarżanie o przemoc wobec rodziny, wreszcie odsunięcie dzieci.

Pojawiła się także próba niekorzystnego dysponowania wspólnym majątkiem. Przykład? Sekretna sprzedaż przez Angelinę swojej części udziałów we wspólnym biznesie (zamku i winnicy we Francji) przedsiębiorstwu, które miało eksportować produkty do Rosji. Choć nie było mnie pod kołdrą tej sławnej pary, widzę, że wspólnie przeszli wszystkie etapy związku z narcyzem, opisane w wielu podręcznikach z psychologii.

Angelina poruszyła też problem alkoholizmu Brada. I tutaj wyjdę naprzeciw sugestiom, które być może wkradają się teraz do głowy Czytelników. Ofiary długotrwałej przemocy narcystycznej są współuzależnione i często przejawiają wiele aspektów traumy. Prowokacyjne zachowania narcyza, ciągła kontrola, przemoc słowna, zaprzeczanie faktom, kłamstwa i manipulacje mogą wywołać niekontrolowane zachowania partnera, który po prostu przestaje nad sobą panować.

Dlatego tak ważne jest, by jak najwcześniej zorientować się w sytuacji i rozpocząć pracę nad sobą. Zniszczenia, jakich dokonuje narcyz, to wielkie wyrwy na poziomie fizycznym, chemicznym i mentalnym u ofiary. To zmiany w mózgu i biofizyce struktury człowieka, udokumentowane naukowo i podobne do tych u osób z zespołem stresu pourazowego. A u ofiar przemocy narcystycznej mamy całe spektrum destrukcyjnych objawów klinicznych, których doświadczają do końca życia.

Jeśli więc narcyzem jest twój partner, rodzic, szef albo współpracownik...

...bądź jesteś w trakcie leczenia postnarcystycznych traum, najważniejsze, co możesz zrobić, to pokochać siebie najlepiej, jak potrafisz. Od narcyza nie dostaniesz miłości ani czystej, ani prawdziwej. Gdy byłam małą dziewczynką, uczono mnie dawać innym dobro i miłość. Ale dziś wszyscy mówią jednym głosem: aby dawać miłość innym, trzeba wcześniej wypracować dobrą relację z samym sobą. Odnaleźć i pokochać wewnętrzne dziecko, przytulić siebie i pozwolić sobie wzrastać.

Zacznij więc pielęgnować zapomnianą iskierkę miłości we własnym wnętrzu. I dopiero, kiedy rozpali się w twoim sercu i zajmie duszę, prawdziwa, czysta miłość przyjdzie do ciebie sama. Nie musi być to miłość przyszłego partnera. Kiedy człowiek jest spełniony, kochany wewnętrznie, radość daje mu miłość do natury, przyjaciół, innych członków rodziny. Znika potrzeba uzależniania swojego szczęścia od znalezienia drugiej połówki.

tekst: D.A. Serafina
fot: shutterstock